Máy bay hay tàu cao tốc: Vai trò mới nổi của các hãng bay giá rẻ ở Nhật
Máy bay giá rẻ ngày càng phát triển tại Nhật Bản, thách thức tàu Shinkansen, nhưng vẫn chưa vượt qua được sự tiện lợi của tàu cao tốc.
Trong những thập kỷ gần đây, Nhật Bản đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các hãng hàng không giá rẻ, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh với mạng lưới đường sắt cao tốc Shinkansen nổi tiếng.
Câu chuyện về sự trỗi dậy của các hãng hàng không giá rẻ ở Nhật Bản và ảnh hưởng của nó đối với ngành giao thông nội địa là một ví dụ điển hình về sự thay đổi trong mô hình di chuyển của hành khách.
Sự vươn mình của các hãng hàng không giá rẻ tại Nhật
Trong 15 năm đầu sau khi Thế chiến 2 kết thúc, ngành hàng không nội địa Nhật Bản phát triển nhanh chóng nhờ vào nhu cầu cao giữa các thành phố lớn. Các tuyến bay này trở thành nền tảng kinh tế cho sự phát triển mạnh mẽ của ngành hàng không nội địa.
Mặc dù tàu cao tốc Shinkansen chính thức ra đời vào cuối những năm 1960, các chuyến bay nội địa vẫn chiếm một phần không nhỏ trong bức tranh tài chính của các hãng hàng không lớn như Japan Airlines (JAL) và All Nippon Airways (ANA).
Tuy nhiên, theo thời gian, với sự phát triển vượt bậc của mạng lưới đường sắt cao tốc, các hãng hàng không bắt đầu đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn. Sự tiện lợi và tốc độ của tàu Shinkansen đã khiến các hãng hàng không truyền thống phải điều chỉnh chiến lược của mình, chuyển hướng nhiều hơn vào các tuyến bay quốc tế để bù đắp cho sự suy giảm ở thị trường nội địa.
Đến đầu thế kỷ 21, các hãng hàng không giá rẻ đã chứng minh được sức mạnh của mình tại nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ và châu Âu.
Tại châu Âu, các hãng hàng không như Ryanair và EasyJet đã thay đổi cục diện thị trường, cạnh tranh trực tiếp với các dịch vụ tàu hỏa khu vực. Sự xuất hiện của các hãng hàng không giá rẻ đã tạo nên một cuộc cách mạng trong cách hành khách di chuyển, đặc biệt là trên các tuyến ngắn và trung bình.
Tại châu Á, sự bùng nổ của các hãng hàng không giá rẻ cũng bắt đầu từ năm 2010, với AirAsia của Tony Fernandes nhanh chóng trở thành một trong những hãng hàng không lớn tại Đông Nam Á. Cùng thời điểm, IndiGo chiếm lĩnh thị trường hàng không nội địa Ấn Độ.
Nhật Bản không đứng ngoài xu thế này và vào năm 2012, các hãng hàng không giá rẻ như Peach Aviation và Jetstar Japan bắt đầu gia nhập thị trường nội địa Nhật Bản. Mục tiêu của họ là thách thức các nhà điều hành đường sắt, đặc biệt là trên các tuyến đường dài, nơi sự tiện lợi của tàu hỏa chưa chắc đã vượt trội.
Ảnh hưởng của các hãng hàng không giá rẻ đến Shinkansen
Mặc dù mạng lưới đường sắt cao tốc Shinkansen của Nhật Bản đã rất phát triển vào năm 2012, nhưng sự gia nhập của các hãng hàng không giá rẻ nội địa vẫn là một cột mốc quan trọng.
Peach Aviation và Jetstar Japan nhanh chóng mở rộng mạng lưới của mình với hàng chục tuyến bay nội địa, nhắm đến các tuyến đường dài vốn do Shinkansen chiếm ưu thế, như Tokyo đến Nagasaki, Osaka đến Tokyo và Sapporo đến Fukuoka.
Peach Aviation, một chi nhánh của ANA, ra mắt với 14 tuyến bay nội địa sử dụng đội bay Airbus A320. Jetstar Japan cũng không kém cạnh, với 17 tuyến bay nội địa và đội bay 21 chiếc Airbus A320. Những tuyến bay này đã thách thức trực tiếp các tuyến Shinkansen, cung cấp giá vé thấp và thời gian di chuyển cạnh tranh.
Tuy nhiên, theo Hiệp hội Đường sắt Cao tốc Quốc tế, số lượng hành khách của Shinkansen không bị ảnh hưởng đáng kể bởi sự xuất hiện của các hãng hàng không giá rẻ. Trên thực tế, số lượng hành khách sử dụng Shinkansen tiếp tục tăng trưởng đều đặn từ khoảng 130 triệu hành khách vào năm 2010 lên hơn 160 triệu vào năm 2015.
Điều đáng chú ý là trong khi lượng hành khách của Shinkansen không giảm, số lượng hành khách của các hãng hàng không giá rẻ cũng tăng lên đáng kể.
Theo một nghiên cứu của Xiaowen Fu và James Peoples trong cuốn sách Kinh tế Hàng không tại Châu Á, các hãng hàng không giá rẻ đã chiếm được thị phần quan trọng, đặc biệt trên các tuyến đường dài.
Sự gia nhập của các hãng hàng không giá rẻ không chỉ ảnh hưởng đến đường sắt cao tốc mà còn tác động mạnh đến các hãng hàng không truyền thống như ANA và JAL.
Để đánh giá tác động này, một phân tích của Simple Flying đã chỉ ra rằng sự xuất hiện của các hãng hàng không giá rẻ dẫn đến sự sụt giảm số lượng hành khách của các hãng hàng không truyền thống trên các tuyến nội địa quan trọng.
Theo phân tích, mỗi năm sau khi các hãng hàng không giá rẻ bắt đầu hoạt động, lượng hành khách của các hãng hàng không truyền thống giảm trung bình hơn 311.000 hành khách trên các tuyến bay nội địa.
Sự tác động của các hãng hàng không giá rẻ không chỉ dừng lại ở các tuyến nội địa. Một phân tích khác về tác động của các hãng hàng không giá rẻ đối với Shinkansen cho thấy trước khi các hãng hàng không giá rẻ xuất hiện vào năm 2012, số lượng hành khách của Shinkansen tăng trung bình 6,5 triệu hành khách mỗi năm.
Sau năm 2012, con số này giảm xuống còn 6 triệu hành khách mỗi năm. Mặc dù sự tăng trưởng của Shinkansen vẫn diễn ra, tốc độ tăng trưởng đã bị chậm lại.
Tình hình hiện tại của thị trường vận tải nội địa Nhật Bản
Vậy tất cả những điều này có ý nghĩa gì đối với thị trường vận tải nội địa Nhật Bản hiện nay? Dữ liệu cho thấy rằng các hãng hàng không giá rẻ đã buộc các hãng hàng không truyền thống như ANA và JAL phải giảm đáng kể năng lực nội địa của mình. Các hãng hàng không này gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với giá vé thấp mà các hãng hàng không giá rẻ cung cấp.
Trong khi đó, số lượng hành khách sử dụng tàu Shinkansen không giảm nhiều nhưng tốc độ tăng trưởng đã bị chậm lại. Các tuyến đường dài, nơi thời gian di chuyển bằng máy bay có thể thuận lợi hơn, là lĩnh vực mà các hãng hàng không giá rẻ đã có tác động mạnh mẽ. Những tuyến này thường mang lại sự linh hoạt về giá cả và thời gian, phù hợp với nhu cầu của nhiều hành khách.
Hiện tại, các hãng hàng không giá rẻ như Peach Aviation, Jetstar Japan và Skymark Airlines vẫn giữ vai trò quan trọng trong hệ thống hàng không nội địa Nhật Bản, đặc biệt sau sự phục hồi hậu đại dịch. Trong khi đó, tàu Shinkansen cũng đang trên đà phục hồi, với số lượng hành khách tăng dần sau khi chạm mốc thấp kỷ lục dưới 75 triệu hành khách vào năm 2020.
Thị trường vận tải nội địa Nhật Bản đang chứng kiến sự đồng hành phát triển của cả hai loại hình vận tải, tạo ra sự đa dạng và lựa chọn phong phú cho hành khách.
