Quy tắc 80/20 và 'cuộc chơi' slot hàng không
Sự hình thành của thị trường thứ cấp mua bán slot đã làm dấy lên lo ngại về tình trạng độc quyền và giá cả leo thang, khiến việc tiếp cận các slot trở nên khó khăn hơn đối với các hãng hàng không mới hoặc quy mô nhỏ.
Nhiều quốc gia áp dụng quy tắc “80/20” để quản lý việc phân bổ slot, nhằm đảm bảo hiệu quả khai thác và duy trì sự ổn định cho các chuyến bay nội địa và quốc tế. Theo đó, các hãng hàng không phải sử dụng ít nhất 80% số slot mà họ được phân bổ trong một khoảng thời gian quy định, thường là một mùa lịch bay kéo dài khoảng 6 tháng, nếu không, slot đó có thể bị thu hồi và phân bổ lại cho các hãng khác. Điều này giúp tối ưu hóa nguồn lực hạn chế của các sân bay lớn, đồng thời tạo cơ hội cho các hãng hàng không mới tham gia thị trường.
Nhật Bản
Tại Nhật, hai sân bay đông đúc Haneda và Narita áp dụng quy tắc “80/20” để đảm bảo sử dụng hiệu quả các slot số lượng có hạn. Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT) giám sát việc phân bổ slot và sẽ tái phân bổ các slot chưa được sử dụng để cân bằng nhu cầu giữa các hãng nội địa và quốc tế.
Singapore
Tại Singapore, sân bay Changi áp dụng quy tắc “80/20”. Cơ quan Hàng không Dân dụng Singapore (CAAS) tái phân bổ các slot không được sử dụng cho các hãng mới hoặc các hãng hiện có muốn mở rộng hoạt động tại Changi.
Singapore không có các chuyến bay nội địa (do diện tích đảo quốc này nhỏ), nên tất cả slot tại sân bay Changi đều dành cho các chuyến bay quốc tế. Slot cho các hãng quốc tế được cấp theo các thỏa thuận song phương, trong đó Cục Hàng không Dân dụng Singapore (CAAS) giám sát. Các slot có nhu cầu cao được quản lý theo tiền lệ lịch sử và dành một phần cho các hãng mới.
Singapore không thu phí trực tiếp cho slot, nhưng sân bay Changi áp dụng phí hạ cánh và phí phục vụ hành khách (mức phí khá cao). Mức phí có được điều chỉnh theo giờ cao điểm và giờ thấp điểm để khuyến khích sắp xếp lịch bay hợp lý.
Ấn Độ
Ấn Độ áp dụng quy tắc “80/20” tại các sân bay đông đúc như Mumbai, Delhi… Tổng cục Hàng không Dân dụng Ấn Độ (DGCA) giám sát việc phân bổ slot và đảm bảo rằng các slot không được dùng tới sẽ được thu hồi và phân bổ lại. Các hãng nội địa Ấn Độ được ưu tiên tại các sân bay lớn do nhu cầu nội địa cao. DGCA sử dụng tiền lệ lịch sử để phân bổ nội địa, đồng thời xem xét yêu cầu mới để quản lý tình trạng tắc nghẽn.
Slot cho hãng quốc tế được quy định bởi các thỏa thuận song phương; ưu tiên các hãng bay theo lịch trình và slot được phân bổ theo các mục tiêu thương mại và du lịch.
Ấn Độ không thu phí trực tiếp cho slot nhưng áp dụng phí hoạt động đáng kể, đặc biệt vào giờ cao điểm. Thời gian cao điểm có mức phí tăng để khuyến khích sắp xếp lịch bay ngoài giờ cao điểm.
Thái Lan
Ở Thái Lan, các slot nội địa tại sân bay Suvarnabhumi và Don Mueang (Bangkok) được ưu tiên do nhu cầu lớn cho du lịch nội địa. Quy tắc tiền lệ lịch sử được áp dụng cho các hãng hàng không nội địa, với slot được rà soát nửa năm một lần bởi Cục Hàng không Dân dụng Thái Lan (CAAT). Slot cho hãng quốc tế được phân bổ theo thỏa thuận song phương, CAAT phân bổ slot phù hợp và dành một số slot cho các chuyến bay quốc tế để duy trì thị trường cân bằng.
Thái Lan không thu phí trực tiếp cho slot nhưng áp dụng các khoản phí lớn cho các dịch vụ sân bay. Thông thường, phí có thể thay đổi lớn cho các suất vào thời gian khác nhau và phụ thuộc vào nhu cầu theo mùa. Chi phí suất bay cũng có thể bị ảnh hưởng bởi loại máy bay của các hãng hàng không, vì một số sân bay tính phí dựa trên trọng lượng cất cánh tối đa và yêu cầu dịch vụ. Các suất bay trong thời gian cao điểm thường có nhu cầu cao hơn, làm tăng chi phí vào các khung giờ thuận lợi. Ngoài ra, có giảm giá vào giờ thấp điểm để khuyến khích sắp xếp lịch bay linh hoạt.
Nam Phi
Ở Nam Phi, việc phân bổ theo quy tắc “80/20” đảm bảo slot được sử dụng liên tục. Các hãng hàng không nội địa có tiền lệ lịch sử tại các sân bay tắc nghẽn như Johannesburg, với Công ty Hàng không Nam Phi (ACSA) đảm bảo các tuyến nội địa chính được phục vụ. ACSA quản lý slot cho các hãng quốc tế theo các thỏa thuận song phương, ưu tiên các tuyến đã có sẵn, nhưng các slot cho các hãng mới cũng được bảo lưu.
Không có phí trực tiếp cho slot, nhưng ACSA thu phí cho các dịch vụ sân bay. Phí hạ cánh và đỗ máy bay được tính theo kích thước máy bay và thời gian bay.
Giá slot và thị trường thứ cấp
Trong khi hầu hết các quốc gia không tính phí trực tiếp cho slot, các sân bay có lưu lượng cao như Heathrow, Gatwick… (Anh) có thị trường thứ cấp cho slot, dẫn đến giá trị slot rất cao.
Thị trường thứ cấp tại Heathrow cho phép các hãng hàng không mua bán hoặc cho thuê slot. Giá của một cặp slot (bao gồm slot cất cánh và hạ cánh) thay đổi rất lớn, có thể ở mức 15-50 triệu USD mỗi cặp vào giờ cao điểm, tùy thuộc vào thời điểm trong ngày và nhu cầu.
Một giao dịch gần đây cho thấy một cặp slot được bán gần 75 triệu USD trong giờ cao điểm, khi các hãng hàng không đánh giá cao khả năng tiếp cận các slot quan trọng tại Heathrow cho các chuyến bay xuyên Đại Tây Dương buổi sáng và tối.
Giá trị slot phụ thuộc vào mức độ tắc nghẽn, thời gian trong ngày (slot buổi sáng và buổi tối có giá trị cao nhất) và các hạn chế thương mại song phương, giới hạn khả năng tiếp cận của một số hãng hàng không và làm tăng nhu cầu slot.
Tại các quốc gia không tính phí trực tiếp, phí hoạt động cao phần nào giúp kiểm soát nhu cầu slot. Tính theo trọng lượng máy bay và thời gian trong ngày, phí hạ cánh có thể lên đến 10.000 USD mỗi lần hạ cánh trong giờ cao điểm tại các sân bay lớn. Một số sân bay thu phí trên mỗi hành khách sử dụng cơ sở hạ tầng, dao động từ 20 đến 100 USD cho các chuyến bay quốc tế, tăng thêm chi phí hoạt động cho các chuyến bay có sức chứa lớn.
Các sân bay nhộn nhịp cũng áp dụng phí theo giờ để khuyến khích các hãng hàng không sắp xếp chuyến bay ngoài giờ cao điểm.
Sân bay Changi điều chỉnh phí hạ cánh để tăng sức hấp dẫn cho slot ngoài giờ cao điểm, giúp giảm tắc nghẽn vào giờ cao điểm.
Ấn Độ và Thái Lan cũng áp dụng phụ phí vào giờ cao điểm tại các sân bay lớn, có thể tăng chi phí hoạt động thêm 10-30% vào giờ cao điểm để ngăn chặn các hãng hàng không xin slot vào giờ cao điểm (trừ khi thực sự cần thiết).
Quy tắc “80/20” và thị trường thứ cấp cho slot hàng không đang đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý hiệu quả các sân bay lớn trên thế giới. Việc áp dụng các quy định nghiêm ngặt không chỉ đảm bảo các slot được khai thác tối ưu, mà còn giúp kiểm soát tình trạng tắc nghẽn và cân bằng nhu cầu giữa các hãng hàng không nội địa và quốc tế.
Hệ thống này không chỉ mở ra cơ hội cho các hãng hàng không mới, tăng cường cạnh tranh, mà còn thúc đẩy sự linh hoạt trong khai thác slot, đảm bảo rằng ngành hàng không tiếp tục phát triển bền vững trong điều kiện hạ tầng hạn chế.
.jpg)