Những chuyến bay ‘ma’ để giữ slot
Các hãng hàng không vẫn phải duy trì lịch bay, dù lượng khách giảm, nếu không sẽ mất slot cho năm sau.
"Các chuyến bay ma" là những chuyến bay gần như trống rỗng, do các hãng hàng không phải thực hiện nghĩa vụ bay theo lịch trình có sẵn. Hiện tượng này xảy ra phổ biến nhất trong giai đoạn đại dịch Covid-19, khi mọi hoạt động đóng băng.
Tuy nhiên, cho đến nay, nhiều chuyến bay vẫn đang hoạt động theo hình thức này nhằm giữ slot bay được cấp. Hơn 100.000 "chuyến bay ma" bay trên bầu trời châu Âu vào mùa đông năm 2022, theo phân tích từ nhóm môi trường Greenpeace. Điều này gây ra thiệt hại về khí hậu "tương đương lượng khí thải hàng năm của hơn 1,4 triệu ôtô".
Bảo vệ slot bay
Lý do các hãng hàng không tiếp tục khai thác những chuyến bay đắt tiền này là vì muốn giữ slot bay tại các cảng hàng không với khung giờ giá trị đã đàm phán trước đó.
Hãng máy bay lớn nhất của Đức Lufthansa chiếm 17% lưu lượng hàng không của thị trường châu Âu. Bất chấp nhu cầu ít, với 18.000 chuyến bay thừa trong 6 tháng mùa đông năm 2022, Lufthansa Group Airlines vẫn phải khai thác các chuyến bay để tiếp tục đảm bảo quyền cất cánh và hạ cánh tại các sân bay lớn của khu vực EU, theo ông Carsten Spohr, Giám đốc điều hành Lufthansa.
Hãng hàng không Brussels - công ty con của Tập đoàn Lufthansa - cũng thực hiện 3.000 chuyến bay không cần thiết để duy trì slot ở sân bay.
Ông Paul Steele, đại diện Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế (IATA), cho biết: "Máy bay cất cánh từ một nơi, nó có thể hạ cánh vào một thời điểm nhất định tại một điểm khác. Nếu vì lý do gì phải phân bổ lại vị trí ở một đầu của sân bay, nó sẽ tạo ra sự hỗn loạn ở đầu kia. Chúng tôi cần một hệ thống máy bay lên xuống hoạt động nhịp nhàng".
Các sân bay phải áp dụng nguyên tắc về việc các hãng máy bay phải đăng ký slot tại các sân bay trên toàn thế giới (WASG). Đây là nền tảng để quy trình phân bổ vị trí hoạt động của các hãng bay toàn cầu. IATA, Hội đồng Sân bay quốc tế và Nhóm điều phối viên sân bay toàn cầu cùng đưa ra nguyên tắc này, vì lợi ích của các hãng hàng không, sân bay và người tiêu dùng.
Nếu vì lý do gì phải ngừng bay, việc lập lại kế hoạch bay đến và đi tại tất cả những sân bay trên thế giới sau mỗi 6 tháng sẽ quá phức tạp. Do đó, nếu một hãng hàng sử dụng không hiệu quả vị trí của mình ít nhất 80% thời gian, hãng không được phép giữ lại slot tại sân bay vào mùa tiếp theo.
Ở Việt Nam, tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2023 của Cục Hàng không Việt Nam, ông Đinh Việt Thắng - Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - thừa nhận việc các hãng hàng không đang phải "bay để giữ slot".
Nhưng do tình hình tài chính trong giai đoạn dịch Covid-19, các hãng hàng không Việt Nam đã phải cắt giảm bớt các đường bay quốc tế. Đến nay, các hãng này gặp phải khó khăn trong việc xin cấp phép bay lại đến một số nước như Anh, Trung Quốc…
Nới lỏng quy định giữ slot
Ở Anh, sân bay Heathrow có công suất máy bay lên xuống hạn chế, đã đẩy giá của các slot bay lên cao ngất ngưởng. Mùa đông năm 2022, một cặp slot vào buổi sáng sớm trị giá khoảng 19 triệu USD, giảm xuống còn 13 triệu USD vào buổi trưa và 6 triệu USD vào buổi tối, theo báo cáo tóm tắt của Hạ viện Anh.
Kỷ lục mà các hãng hàng không đã giao dịch các slot trống này bao gồm trường hợp của Oman Air, đã trả 75 triệu USD cho một cặp slot cất cánh và hạ cánh tại sân bay Heathrow vào đầu năm 2016. Vào tháng 3/2017, SAS Scandinavian Airlines đã bán hai cặp slot trống tại sân bay Heathrow cho American Airlines với giá 75 triệu USD.
Năm 2020, khi tác động ban đầu của Covid-19 tàn phá mạng lưới hàng không, quy tắc 80% thời gian sử dụng slot bay đã được nới lỏng. Tại Mỹ, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đã từ bỏ tỷ lệ thời gian hãng bay phải sử dụng slot trống. Ở châu Âu, trong giai đoạn mùa đông 2021-2022, ngưỡng "sử dụng hoặc mất slot" tại sân bay đã được hạ xuống 50%.
Trong khi đó, ACI Europe, hiệp hội chuyên nghiệp của các nhà khai thác sân bay, đại diện cho hơn 500 sân bay ở 55 quốc gia, đã bày tỏ sự thất vọng trước sự leo thang của ngành công nghiệp hàng không và những luận điệu chính trị xung quanh các "chuyến bay ma". Người ta cũng nghi ngờ lý do của các hãng hàng không lớn cho rằng các "chuyến bay ma" là không thể tránh khỏi.
Theo quan điểm của ông Michael O'Leary, Tổng Giám đốc điều hành Ryanair - một trong những hãng hàng không giá rẻ lớn nhất châu Âu, việc giải quyết vấn đề “chuyến bay ma” khá đơn giản.
"Nếu Lufthansa thực sự cần phải vận hành những chuyến bay này, để ngăn chặn việc nhường slot bay tốt cho các hãng hàng không đối thủ, họ nên bán vé trên các chặng này với giá thấp".