Lý do nhiễu động hàng không xảy ra ngày càng nhiều

Hôm 26/12, một chiếc Boeing 787-9 Dreamliner của hãng Qatar Airways từ Doha (Qatar) đến Dublin (CH Ireland) gặp nhiễu động khi bay qua không phận Thổ Nhĩ Kỳ. Sự cố khiến 6 hành khách và 6 thành viên phi hành đoàn bị thương, trong đó 8 người đã phải nhập viện.

Cách đây một tuần, vụ việc tương tự xảy ra với chiếc Boeing 777-300ER số hiệu SQ321 của Singapore Airlines vào ngày 21/5, khiến một người thiệt mạng, hàng chục người khác bị thương.

Hôm 27/5, máy bay Airbus A321 mang số hiệu TK 2320 của hãng Turkish Airlines gặp tình trạng nhiễu động nghiêm trọng sau khi khởi hành chưa đầy một tiếng, khiến một tiếp viên mới làm việc 2 tháng bị chấn thương nặng ở phần đốt sống.

Từng được cho là rất hiếm gặp, song hiện tượng nhiễu động xảy ra liên tiếp trong thời gian gần đây khiến dư luận băn khoăn. Lý giải mới đây nhất của những người có chuyên môn, trong đó có Bộ trưởng Giao thông Mỹ Pete Buttigieg, đã phần nào làm sáng tỏ tình trạng này.

Thủ phạm "lạ mà quen"

“Thực tế là những tác động của biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng đến chúng ta trên phương diện vận chuyển”, Bộ trưởng Buttigieg tuyên bố trên chương trình “Face the Nation” của đài CBS hôm 26/5.

“

Chúng ta đã chứng kiến điều này dưới nhiều hình thái, từ các đợt nắng nóng đe dọa tan chảy đường dây cáp của các hệ thống vận chuyển ở Tây Bắc Thái Bình Dương cho đến các mùa bão ngày càng trở nên cực đoan hơn, cùng với các dấu hiệu nhiễu động đã tăng khoảng 15%”

Bộ trưởng Giao thông Mỹ Pete Buttigieg

Trước đó, một nghiên cứu của Đại học Reading (Anh) công bố hồi tháng 6/2023 cho thấy số vụ nhiễu động không khí nghiêm trọng đã tăng tới 55% trong vòng 4 thập kỷ do tác động của biến đổi khí hậu.

Các nhà nghiên cứu cũng lưu ý sự gia tăng này xuất hiện chủ yếu ở các khu vực Bắc Đại Tây Dương và Mỹ, những tuyến vận chuyển bận rộn nhất thế giới.

Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở nhiều tuyến bay khác. Một phân tích dựa trên khoảng 150.000 chuyến bay do hãng Turbli công bố cho thấy đường bay từ thủ đô Santiago (Chile) đến Sân bay quốc tế Viru Viru (Bolivia) gặp nhiều nhiễu động nhất và đường bay từ Almaty (Kazakhstan) tới thủ đô Bishkek (Kyrgyzstan) đứng thứ 2.

Thậm chí, giáo sư Paul William từ Đại học Reading còn cảnh báo nhiễu động ở mức nghiêm trọng trong các dòng khí quyển sẽ tăng gấp đôi hoặc gấp ba trong những thập kỷ tới, nếu khí hậu tiếp tục thay đổi theo chiều hướng hiện tại.

Diễn biến cực đoan

Raghu Murtugudde, Giáo sư nghiên cứu khí hậu tại Viện công nghệ Ấn Độ chi nhánh Bombay và Giảng viên danh dự tại Đại học Maryland (Mỹ), đã chỉ ra mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và tình trạng nhiễu động ngày càng tăng trên các chuyến bay.

“Với sự nóng lên toàn cầu, sẽ có sự thay đổi về nhiệt độ theo chiều dọc (nhiệt độ giảm khi độ cao tăng dần) và cấu hình gió (mối quan hệ giữa tốc độ gió ở các độ cao khác nhau) do Trái Đất cố gắng loại bỏ năng lượng dư thừa bị mắc kẹt bởi sự gia tăng lượng khí nhà kính", ông Murtugudde giải thích.

"Các chuyển động lên xuống đột ngột trong khí quyển và nhiệt độ cũng tăng lên, gây nên hậu quả là sự hỗn loạn trong không khí”, vị này bổ sung.

Jayanarayana Kuttippurath, chuyên gia về khí hậu và nhà nghiên cứu khí quyển từ Viện công nghệ Ấn Độ chi nhánh Kharagpur, cho biết Trái Đất ấm lên khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan cũng diễn ra thường xuyên hơn, sức tàn phá lớn hơn.

"Người ta dự đoán rằng hễ không khí trên bề mặt toàn cầu tăng thêm 1 độ C, các hiện tượng CAT (nhiễu động trời trong) ở mức vừa phải sẽ tăng khoảng 9% vào mùa xuân và đông, hay 14% vào mùa thu và hè ở bán cầu bắc. Nếu trong tương lai cái nóng càng dữ dội, số lượng CAT sẽ càng tăng”, chuyên gia này lưu ý.

Nhà khoa học khí hậu Pakistan Muhammad Ayub Khan chỉ rõ biến đổi khí hậu đang tác động đến ngành hàng không theo nhiều cách: “Nhiệt độ cực cao có thể khiến máy bay không được cất cánh, trong khi các dòng khí di chuyển với tốc độ cực cao (dòng tia) có thể gây ra nhiều nhiễu động hơn, đi kèm với mối nguy hiểm với sức khỏe của nhân viên sân bay và gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng sân bay”.

Hướng đến "đường bay xanh"

Dù nhận định những trường hợp tương tự chuyến bay SQ321 Singapore Airlines là “rất hiếm”, ông Buttigieg cho rằng “nhiễu động vẫn có thể xảy ra, đôi khi theo một cách bất ngờ”.

“Giờ đây, cần phải có những giao thức và hình mẫu cho những thứ như cách phi công có thể thông báo cho những người đi cùng tuyến bay khi gặp phải nhiễu động”, ông Buttigieg nói.

Chuyên gia Kuttippurath cũng nhấn mạnh cần phải cải thiện các hệ thống cảnh báo sớm và trang bị cho máy bay thiết bị phát hiện để dự đoán và ứng phó với nhiễu động một cách hiệu quả.

Trong khi đó, một số chuyên gia hàng không đã lên ý tưởng về việc thử nghiệm các công nghệ xanh với kỳ vọng chúng có thể thay đổi hiện tượng CAT vốn trở nên tồi tệ hơn do lượng khí thải carbon.

“Việc sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững phải được mở rộng quy mô. Máy bay chạy bằng hydro và pin/điện có thể giúp ngành hàng không toàn cầu hoạt động hiệu quả hơn cuối những năm 2030", chuyên gia hàng không Mohammad Haider Haroon đề xuất.

Ông Haroon cũng cho rằng động cơ được nâng cấp, nâng cao tính khí động học, vật liệu composite nhẹ và nhiên liệu hàng không bền vững dựa trên sinh học là một số giải pháp hướng tới một ngành hàng không xanh.

Việt Anh