Jumpseat - ghế ngồi đặc biệt trên máy bay
Khi bước lên máy bay, ít ai chú ý tới ghế jumpseat - một phần không thể thiếu trong việc đảm bảo an toàn và hỗ trợ hoạt động của tổ bay. Vậy ghế jumpseat là gì, tại sao nó quan trọng và ai được dùng?
Trong buồng lái của mỗi máy bay thương mại, ngoài những ghế dành cho hai phi công chính, còn có ít nhất một ghế jumpseat trong buồng lái. Ghế jumpseat thường nằm ở phía sau ghế của cơ trưởng và cơ phó, được thiết kế để phục vụ cho việc quan sát, theo dõi cũng như hỗ trợ các hoạt động bay mà không cần trực tiếp điều khiển máy bay.
Mục đích chính của ghế jumpseat là để tạo điều kiện cho người quan sát có thể theo dõi quá trình làm việc của phi công, đặc biệt là trong các cuộc kiểm tra.
Sau khi các phi công hoàn thành khóa đào tạo hoặc trong quá trình kiểm tra định kỳ, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) hoặc các phi công kiểm tra của hãng sẽ tiến hành đánh giá cơ trưởng và cơ phó. Trong trường hợp này, người ngồi trên ghế jumpseat sẽ theo dõi phi công để đảm bảo rằng cơ trưởng và cơ phó tuân thủ đầy đủ các quy trình an toàn và vận hành.
Ngoài việc giám sát các phi công trong quá trình đào tạo và kiểm tra, ghế jumpseat còn được sử dụng trong những chuyến bay mà phi công mới điều khiển máy bay đến những sân bay có địa hình hoặc điều kiện khó khăn.
Ví dụ, các sân bay như Bogotá (Colombia) và Aspen (bang Colorado, Mỹ) đều nổi tiếng với các điều kiện hạ cánh phức tạp, bao gồm độ cao, thời tiết khó lường và địa hình hiểm trở. Những phi công lần đầu điều khiển máy bay đến các sân bay này thường cần có một phi công giàu kinh nghiệm ngồi trên ghế jumpseat để hỗ trợ và ứng phó khi cần thiết nhằm đảm bảo an toàn.
Ai được ngồi ghế jumpseat?
Phần lớn người sử dụng ghế jumpseat là các phi công trong nội bộ hãng hàng không. Khi không có đủ chỗ ngồi trong cabin, ghế jumpseat trở thành giải pháp cho các phi công không làm nhiệm vụ nhưng cần di chuyển đến địa điểm làm việc hoặc chuyển sân.
Điều này đặc biệt quan trọng trong mùa vận chuyển cao điểm, khi các chuyến bay thường kín chỗ, phi công cần tăng ca và di chuyển nhiều hơn.
Ngoài phi công, nhân viên điều phối chuyến bay của hãng cũng có quyền sử dụng ghế jumpseat. Nhân viên điều phối là người giám sát và quản lý toàn bộ hành trình của chuyến bay từ mặt đất.
Dù không thường xuyên cần di chuyển như phi công, một số hãng hàng không yêu cầu nhân viên điều phối ngồi trên ghế jumpseat ít nhất một lần mỗi năm để họ có thể hiểu rõ hơn về trải nghiệm của tổ bay và có cái nhìn trực quan về hoạt động bay trên không.
Không chỉ có phi công và nhân viên điều phối, kiểm soát viên không lưu cũng có thể sử dụng ghế jumpseat để quan sát các chuyến bay.
Việc ngồi trên ghế jumpseat giúp họ nắm bắt được các tình huống thực tế trong buồng lái, từ đó cải thiện khả năng quản lý và điều hành không lưu. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sự phối hợp giữa mặt đất và trên không, giúp chuyến bay diễn ra suôn sẻ hơn.
Dù ghế jumpseat không phải là ghế làm việc chính thức, bất kỳ ai ngồi trên đó đều được xem như một phần của tổ bay và phải tuân thủ các quy tắc an toàn nghiêm ngặt.
Người ngồi ghế jumpseat có trách nhiệm hỗ trợ đảm bảo an toàn chuyến bay và phải thông báo ngay nếu nhận thấy bất kỳ điều gì bất thường. Ghế jumpseat được trang bị bảng điều khiển âm thanh và tai nghe để người ngồi có thể theo dõi liên lạc giữa phi công và kiểm soát viên không lưu.
Trong trường hợp khẩn cấp, ghế jumpseat cũng được trang bị mặt nạ dưỡng khí tương tự các ghế khác trong buồng lái.
Trước mỗi chuyến bay, cơ trưởng có trách nhiệm hướng dẫn người ngồi trên ghế jumpseat về cách sử dụng các thiết bị an toàn trong buồng lái và quy trình thoát hiểm nếu cần. Điều này đảm bảo rằng trong mọi tình huống, người ngồi ghế jumpseat luôn sẵn sàng hỗ trợ tổ bay duy trì an toàn cho chuyến bay.
Không chỉ là ghế dự bị
Không chỉ giới hạn trong buồng lái, ghế jumpseat còn có trong khoang hành khách. Khi không làm nhiệm vụ hoặc cần chuyển sân, các tiếp viên, nhân viên hãng bay hoặc phi công cũng có thể ngồi trên ghế này.
Tuy nhiên, quyền quyết định cuối cùng về việc ai có thể sử dụng ghế jumpseat luôn thuộc về cơ trưởng. Điều này giúp đảm bảo rằng ghế jumpseat luôn được sử dụng đúng mục đích và không gây ảnh hưởng đến hoạt động của tổ bay.
Trong những chuyến bay dài, việc có thêm phi công để đảm bảo thời gian nghỉ ngơi là rất cần thiết. Các chuyến bay này yêu cầu phi công bổ sung, và ghế jumpseat có thể được sử dụng để đáp ứng nhu cầu đó.
Theo quy định của FAA và các điều khoản hợp đồng với công đoàn ở nhiều hãng bay, các chuyến bay vượt quá thời gian bay quy định cần có thêm phi công dự bị để đảm bảo an toàn.
Trong các chuyến bay dài, phi công bổ sung sẽ có mặt trong buồng lái vào các giai đoạn quan trọng như cất cánh, hạ cánh và khi máy bay đang ở độ cao thấp. Khi không có yêu cầu, họ sẽ nghỉ ngơi để đảm bảo sự tỉnh táo cho các giai đoạn quan trọng khác của chuyến bay.
Nếu vẫn còn chỗ trống, một người khác là nhân sự hãng bay hoặc nhân viên công vụ có thể sử dụng ghế jumpseat trong chuyến bay dài. Các quy định phổ biến không cho phép hành khách ngồi ghế này vì lý do an toàn.
Việc ngồi trên ghế jumpseat trong suốt nhiều giờ bay liên tục không thực sự thoải mái do thiết kế dựng đứng, phần ghế ngồi gập phẳng nhằm tối ưu không gian.
Có thể thấy, ghế jumpseat có vai trò rất quan trọng trong buồng lái máy bay, không chỉ là nơi giám sát và hỗ trợ phi công mà còn là công cụ giúp các phi công và nhân viên hàng không di chuyển linh hoạt khi cần thiết.
Dù là một đặc quyền, việc sử dụng ghế jumpseat đòi hỏi tuân thủ các quy tắc an toàn nghiêm ngặt và phải luôn sẵn sàng hỗ trợ tổ bay trong mọi tình huống. Vì vậy, dù có thể ít được nhắc đến, ghế jumpseat đóng góp không nhỏ vào việc duy trì an toàn và hiệu quả cho mỗi chuyến bay.