Đoàn đàm phán kể chuyện đấu trí, đấu tranh để tiếp nhận FIR Hồ Chí Minh
Với việc giành lại quyền điều hành vùng thông báo bay Hồ Chí Minh, ngành hàng không đã khẳng định vị thế của Việt Nam về điều hành bay, gián tiếp hỗ trợ công tác bảo vệ vùng trời Tổ quốc.
Chiều 30/8 tại Hà Nội, Tổng công ty quản lý bay Việt Nam (VATM) tổ chức tọa đàm “Vùng trời của chúng ta”. Đây là một trong những hoạt động hướng tới kỷ niệm 30 năm ngày Việt Nam tiếp nhận quyền điều hành phần phía nam FIR Hồ Chí Minh.
Cuộc đấu trí căng thẳng trên bàn đàm phán
Để tiếp nhận điều hành hoạt động bay trong vùng thông báo bay Hồ Chí Minh (FIR Hồ Chí Minh) vào ngày 8/12/1994, Việt Nam đã trải qua những giờ phút căng thẳng, đấu tranh ngoại giao bền bỉ và khôn khéo của Chính phủ, ngành hàng không Việt Nam trên bàn đàm phán với các nước trên thế giới.
Nhớ lại quá trình đấu tranh, ông Phạm Việt Dũng (Vụ trưởng - Chánh Văn phòng Đảng - Đoàn thể Bộ GTVT) chia sẻ giai đoạn gần một tháng diễn ra Hội nghị không vận khu vực châu Á - Thái Bình Dương lần thứ ba (RAN-3) với diễn biến trên bàn hội nghị luôn thay đổi theo nhiều hướng.
Là một trong những cán bộ tham gia đoàn đàm phán FIR Hồ Chí Minh tại RAN-3, lúc đó ông Dũng là chuyên viên Ban Quan hệ quốc tế (Cục Hàng không Dân Dụng Việt Nam). Theo ông Dũng, RAN-3 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với ngành hàng không nói chung và Việt Nam nói riêng. Sứ mệnh đoàn đại biểu là giải quyết các vấn đề nhằm nhận lại quyền điều hành từ Thái Lan, Singapore và Hong Kong vùng phía nam của FIR Hồ Chí Minh.
Bồi hồi nhớ lại, ông Dũng cho biết để giành lại quyền điều hành FIR Hồ Chí Minh, Việt Nam đã phải chuẩn bị suốt nhiều năm trước khi tham gia hội nghị RAN-3. Tuy nhiên, thời kỳ đó (khoảng năm 1993), Việt Nam gặp nhiều khó khăn vì đang trong hoàn cảnh cấm vận của Mỹ. Tuy đã là thành viên của ICAO nhưng lúc đó, sự hiện diện của ngành hàng không Việt Nam trên trường hàng không quốc tế còn hạn chế.
“Các mối quan hệ về hàng không của Việt Nam chưa rộng nên chưa thể đánh giá được hết sự ủng hộ của ngành hàng không các nước với chúng ta. Tiềm lực hàng không của ta cũng yếu để có thể 'chiến đấu' với các đề nghị khác tại hội nghị. Đó là những khó khăn phải lường trước để ta chủ động, không bị bất ngờ trước những diễn biến phức tạp tại RAN-3”, ông Dũng nêu bối cảnh.
Do đó, công tác vận động hành lang với các quốc gia khác trước và trong hội nghị phải liên tục để tranh thủ lợi thế của Việt Nam.
Khẳng định việc giành quyền điều hành FIR Hồ Chí Minh là sự nỗ lực của Chính phủ, ông Nguyễn Quý Bính (nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia, nguyên Vụ trưởng Luật pháp và Điều ước quốc tế - Bộ Ngoại giao) cho biết trong bối cảnh Thái Lan, Singapore, Hong Kong... có lợi thế hơn nhiều so với Việt Nam nên trước khi hội nghị diễn ra, dưới sự hỗ trợ của ICAO, đoàn Việt Nam đã đàm phán với các nước như Mỹ, Pháp, Canada, Anh để tranh thủ sự ủng hộ.
“Việc giành quyền điều hành FIR Hồ Chí Minh không chỉ liên quan tới nguồn thu của ngành quản lý bay, còn là vấn đề về kỹ thuật, chính trị, an ninh hàng không”, ông Bính, người tham gia cả RAN-2 và RAN-3, phân tích.
Nói rõ hơn về nhận định này, cũng từng là thành viên tham dự hội nghị RAN-3, trung tá Lê Ngọc Sơn (nguyên Phó cục trưởng Cục Tác chiến, Bộ Tổng tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam) cho biết để giành quyền điều hành FIR Hồ Chí Minh, Việt Nam phải đảm bảo các yếu tố về an toàn hàng không, tìm kiếm cứu nạn…
Thời điểm đó, các công tác liên quan tới tìm kiếm cứu nạn của ngành hàng không phải dựa vào Bộ Quốc phòng. Do đó, sự phối hợp giữa Bộ Quốc phòng và ngành hàng không là vô cùng quan trọng để cuộc đàm phán tại RAN-3 đạt hiệu quả. Sau khi giành được quyền điều hành hoạt động bay vùng phía nam FIR Hồ Chí Minh, để tiếp nhận quyền điều hành của ngành quản lý bay cũng có nhiều phức tạp.
Ông Sơn nhớ lại để giữ bí mật tuyệt đối thông tin trong thời gian đàm phán, đoàn RAN-3 có 18 thành viên của nước ta tham dự không ở khách sạn được bố trí mà đã vào Đại sứ quán Việt Nam ở Thái Lan và tá túc trong một căn phòng chỉ 20 m2 nhỏ hẹp. Đoàn thường xuyên trao đổi, báo cáo tình hình về nước để nhận được sự chỉ đạo, tư vấn hỗ trợ nhằm chủ động trên bàn đàm phán.
30 năm điều hành FIR Hồ Chí Minh an toàn, hiệu quả
Gian nan giành quyền điều hành FIR Hồ Chí Minh nhưng Việt Nam vẫn có lợi thế trên bàn đàm phán. Ông Trần Xuân Mùi (nguyên Tổng giám đốc Trung tâm Quản lý bay Việt Nam, thành viên của đoàn đại biểu tham dự RAN-3) cho biết Việt Nam hoàn toàn có đủ năng lực tiếp quản phần phía nam FIR Hồ Chí Minh và điều hành vùng thông báo bay này.
Theo đó, trong vòng 5 năm 1988-1993, Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) hoàn thành kế hoạch hiện đại hóa cơ sở hạ tầng với khối lượng công việc khổng lồ. Trong thời gian này, Trung tâm Kiểm soát không lưu đường dài Hà Nội và Trung tâm Kiểm soát không lưu tiếp cận tại Đà Nẵng được nâng cấp với các trang thiết bị hiện đại.
VATM cũng khánh thành và đưa vào khai thác Trung tâm Kiểm soát đường dài Hồ Chí Minh, trực tiếp cung cấp các dịch vụ điều hành bay trong FIR Hồ Chí Minh. Tổng công ty đồng thời xây dựng 5 trạm giám sát hàng không hiện đại nhất trên thế giới lúc bấy giờ tại Tân Sơn Nhất, Sơn Trà, Vũng Chua, Cà Mau... để quản lý FIR Hồ Chí Minh.
“Đây là cuộc đấu tranh về đầu tư trang thiết bị kỹ thuật, khoa học để Việt Nam có thể vượt qua như Thái Lan, Singapore, Hong Kong. Lúc đó, Chính phủ đã đặc cách cho ngành hàng không thực hiện dự án đầu tư trang thiết bị mà không phải đấu thầu”, ông Mùi nhấn mạnh.
Sự nỗ lực, phấn đấu thi đua của toàn bộ các cấp, ngành, trong đó có hàng không đã giúp công tác điều hành FIR Hồ Chí Minh dần hoàn thiện và đạt được nhiều kết quả tích cực cho tới ngày nay.
Chia sẻ tại tọa đàm, ông Lê Hoàng Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên VATM, cho biết việc giành lại quyền điều hành phần phía nam FIR Hồ Chí Minh có ý nghĩa to lớn về chính trị, ngoại giao, an ninh quốc phòng, trực tiếp tạo tiếng nói quan trọng trong các vấn đề chủ quyền, quyền chủ quyền lãnh thổ trên biển Đông.
Đồng thời, thành tích này khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế về hoạt động hàng không dân dụng nói chung, công tác cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay nói riêng, tạo sự chủ động cho các hoạt động bay quân sự của ta và gián tiếp hỗ trợ công tác bảo vệ vùng trời Tổ quốc.
“30 năm qua, quyền điều hành phần phía nam vùng thông báo bay Hồ Chí Minh được Việt Nam tiếp nhận và quản lý an toàn, hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc duy trì trật tự, an ninh hàng không và thúc đẩy giao thương quốc tế”, lãnh đạo VATM khẳng định.
Ranh giới FIR được xác định trên cơ sở thỏa thuận giữa các quốc gia liên quan tại các Hội nghị không vận khu vực (RAN) và do Hội đồng ICAO phê chuẩn.
Nguyên tắc phân định các FIR của ICAO thuần túy xuất phát từ ý nghĩa kỹ thuật, không liên quan đến chủ quyền lãnh thổ. FIR có thể bao gồm vùng trời chủ quyền của mỗi quốc gia và các vùng trời không thuộc chủ quyền được phân công.