Điều gì khiến bữa ăn thịnh soạn trên chuyến bay dần biến mất?

Bữa ăn trên máy bay đã tồn tại trong gần một thế kỷ, từ những năm 1920 khi các tiếp viên hàng không ở Mỹ đi phát kẹo cao su cho hành khách để giúp họ bớt bị ù tai khi cất cánh. Lúc ấy, những chiếc máy bay đời đầu còn rung lắc mạnh đến mức phi hành đoàn phải dùng đĩa giấy để phục vụ bữa ăn.

Lên món sau 5 phút chế biến?

Nhiều thập kỷ sau đó, các hãng thường cố gắng tạo sự khác biệt trên thị trường bằng thực đơn suất ăn, hay những loại hình dịch vụ xa xỉ đi kèm trên tàu bay.

Hãng hàng không Pan Am (Pan American World Airways) từng đăng quảng cáo năm 1958 với nội dung: "Món ăn ngon sẽ làm bạn phấn khích. Bữa ăn được chuẩn bị với 4 bếp liên tục cùng lúc, nơi giúp chúng tôi hoàn thành món ăn trong 5 phút".

Từ những năm 1960, mọi hành khách trên chuyến bay của American Airlines luôn được thưởng thức bữa ăn với thực đơn thịnh soạn và rượu vang, chưa kể đến những chiếc bánh tráng miệng hấp dẫn sau đó.

Thực đơn bữa chính và bữa tối trên tàu bay của hãng hàng không Mỹ sẽ bao gồm thịt bò hầm kiểu Pháp, ức gà xào rượu vang, và tráng miệng bằng những chiếc bánh tart trái cây hấp dẫn.

Từ đó đến 1970, nhiều hãng bay còn lắp khoang bếp cao, nổi bật trên máy bay để quảng cáo thực đơn, thu hút khách hàng. Những món ăn làm từ thịt bò từng là một trong những chiến lược kinh doanh hiệu quả của các hãng bay có riêng đội ngũ đầu bếp nổi tiếng.

Còn hiện tại, hành khách trên máy bay khi đặt vé phổ thông ở chặng bay quốc tế hoặc đường dài trong nước, nếu chọn đúng khung giờ, mới nhận được một bữa ăn miễn phí đầy đủ. Với những chặng bay ngắn hơn, họ có thể được phục vụ đồ ăn nhẹ như bánh quy, nước.

Một điều dễ thấy là suất ăn trên máy bay đã không còn được như thời kỳ huy hoàng trong quá khứ, thời những bữa ăn được phục vụ trên khăn trải bàn trắng với tiếp viên hàng không sẵn sàng đánh trứng trên khoang.

Cân đối giá vé, thuế cho hãng bay

Thực tế, việc cắt giảm chi phí trong ngành hàng không không phải lý do duy nhất khiến những suất ăn thịnh soạn biến mất. Việc "khai tử" sự cầu kỳ của bữa ăn máy bay này bắt nguồn từ những thay đổi lớn trong quy định cắt giảm chi phí, thuế trong ngành hàng không. Cùng với đó là quy định về quản lý, thiết kế máy bay cũng thay đổi; nhiều lo ngại về vấn đề sức khỏe, an toàn bay được đề cao hơn.

Ngay sau tàn dư của vụ khủng bố ngày 11/9 ở Mỹ, các quy định về an toàn hàng không đã được cập nhật, bắt đầu từ sự thay đổi các loại dao mà phi hành đoàn được phép sử dụng trên khoang. Phòng bếp trên máy bay được thiết kế nhỏ hơn để dành thêm nhiều diện tích chứa ghế ngồi cho hành khách. Các bữa ăn trở nên nhỏ gọn hơn, thực đơn tối giản hơn hoặc bị loại bỏ hẳn khỏi một số chặng bay.

Henry Harteveldt, người phụ trách theo dõi ngành du lịch của tập đoàn Atmosphere Research, nhận định: "Dịch vụ suất ăn máy bay từng là niềm tự hào của nhiều hãng hàng không. Bây giờ, chất lượng suất ăn kém đến mức đôi khi bạn sẽ phải tự hỏi rằng liệu giám đốc điều hành các hãng bay thực sự có vị giác hay không?"

Từ lâu, các hãng hàng không đã tìm mọi cách để cắt giảm chi phí suất ăn trên tàu bay cũng như giảm thời gian sơ chế, chuẩn bị bữa ăn cho tiếp viên trong phi hành đoàn. Cân đối chi phí và cải thiện tốc độ phục vụ trở thành yếu tố quan trọng để các hãng hàng không cân nhắc phát triển, ưu tiên hơn so với mùi vị của món ăn.

Ví dụ, Singapore Airlines hay Delta Airlines đều có nhiều sự hợp tác đối với các đầu bếp nổi tiếng thế giới với nhiều sao Michelin, nhưng hầu hết công ty cung cấp suất ăn đều chuẩn bị đồ ăn trước hàng tiếng đồng hồ, sau đó hâm nóng lại cho hành khách khi chuyến bay khởi hành.

Giảng viên Markering hàng không tại Đại học Hàng không Embry-Riddle ở Florida (Mỹ), Blaise Waguespack, cho biết: "Hành khách sẵn sàng từ bỏ suất ăn đổi lấy vé máy bay giá rẻ. Giá vé chỉ giúp bạn có chỗ ngồi trên máy bay, còn mọi dịch vụ phát sinh bạn sẽ phải trả tiền".

Việc tính phí bán đồ ăn cho hành khách trên máy bay là cách để các hãng hàng không tiết kiệm tiền đóng thuế, đôi khi chỉ là vài USD cho một chiếc bánh sandwich hay đồ ăn nhẹ. Tại Mỹ, vé máy bay nội địa phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt liên bang 7,5%, nhưng thuế này không áp dụng cho phí ký gửi hành lý và thức ăn trên máy bay. Do vậy, chi phí cho hai dịch vụ này đang trở nên ngày càng đắt đỏ với hành khách.

Từ chỉ trích đến sự tiếc nuối

Sự biến mất của các bữa ăn kèm theo trên máy bay tăng nhanh chóng mặt kể từ sau vụ khủng bố 11/9. Sau khi những quy định về giá vé bị bãi bỏ, các hãng thi nhau giảm giá để hút khách. Đồng thời, để bù đắp doanh thu sụt giảm, nhiều hãng hàng không cắt giảm các lựa chọn về bữa ăn và nhiều dịch vụ khác trên khoang.

Một sự thật trái ngang là những bữa ăn thịnh soạn trên máy bay từng nhận nhiều ý kiến trái chiều, trở thành trò đùa và "hứng" nhiều chỉ trích suốt mấy thập kỷ. Vậy nhưng khi chúng thực sự biến mất, con người lại cảm thấy tiếc nuối.

Rất ít chuyên gia trong ngành hàng không cho rằng những bữa ăn thịnh soạn sẽ trở lại cùng hạng vé phổ thông, dù thực tế này không xảy ra đối với hành khách bay hạng thương gia hay hạng nhất.

Molly Brandt, bếp trưởng điều hành ẩm thực khu vực Bắc Mỹ tại công ty cung cấp dịch vụ ăn uống trên chuyến bay Gategroup, cho rằng "thời kỳ hoàng kìm cho suất ăn trên không đã đến, dịch vụ sẽ giảm dần tương ứng theo hạng ghế ngồi". Bà tin rằng chất lượng của suất ăn được chia theo hạng khoang ghế ngồi, phụ thuộc vào hãng hàng không và hạng ghế hành khách lựa chọn.

Đơn cử, nếu bạn ngồi khoang hạng nhất trên chuyến bay của American Airlines, tiếp viên vẫn sẽ mời bạn thưởng thức bữa trưa phong cách Địa Trung Hải với ức gà sốt mojo, cơm đậu đen, mì ống chay phủ phô mai.

Với Delta Airlines, hành khách khoang hạng nhất được lựa chọn giữa nhiều phần ăn, salad ức gà hun khói kèm bánh kẹp. Một số hãng còn mời khách trải nghiệm trứng cá tầm muối, nguyên liệu hảo hạng đắt đỏ.

Trong khung cảnh trái ngược, với hạng ghế thấp nhất, hành khách có thể không được tặng gì khác ngoài chỗ ngồi đã mua.

Hà Nguyễn